กรณีชาวต่างชาติอาศัยอยู่ในบ้านพัก จ.เชียงใหม่ ปล่อยให้หมาไทยหลังอาน 2 ตัว ที่เลี้ยงไว้หิวโซ โดยไม่ยอมให้อาหารและปล่อยทิ้งไว้หน้าบ้านร่วม 2 อาทิตย์
เพราะหมามีพฤติกรรมดื้อ ทำลายสิ่งของภายในบ้าน จนชาวบ้านละแวกนั้นทนไม่ไหวต้องไปแจ้งกับมูลนิธิที่ดูแลสัตว์ เพื่อเจรจากับฝรั่งเจ้าของสุนัข ในการหาบ้านใหม่ให้กับสุนัขทั้ง 2 ตัว เนื่องจากชาวบ้านละแวกใกล้เคียงไม่กล้านำสุนัขไปรับเลี้ยงต่อ เพราะเคยเกิดกรณีนำสุนัขที่ถูกเจ้าของทอดทิ้งไปเลี้ยงต่อ โดยไม่แจ้งเจ้าของเดิม ต่อมาได้ถูกแจ้งความลักทรัพย์กับผู้นำสุนัขไป ล่าสุดหมาไทยหลังอานทั้ง 2 ตัว ได้บ้านใหม่แล้ว แต่ยังมีอาการหวาดกลัว ซึ่งต้องใช้เวลาอีกสักพักในการปรับตัว
สำหรับกฎหมายเอาผิดกับเจ้าของที่นำหมามาทิ้ง ถือเป็นประเด็นถกเถียงมายาวนาน แต่ยังขาดการบังคับใช้และลงโทษอย่างเข้มงวด โดยตัวแทนฝ่ายกฎหมายของ มูลนิธิวอชด็อก ไทยแลนด์ (Watchdog Thailand Foundation) ให้ข้อมูลว่า การนำสุนัขที่เลี้ยงมาปล่อยทิ้งเป็นปัญหามายาวนาน โดยคนนำมาทิ้งส่วนใหญ่ไม่สามารถเลี้ยงสุนัขต่อได้ หรือสุนัขมีอาการป่วยเลยไม่อยากเสียค่ารักษา ส่วนอีกกรณีเกิดจากสุนัขมีพฤติกรรมซนก่อปัญหาทำลายทรัพย์สิน ซึ่งต้นเหตุทั้งหมดล้วนมาจากปัญหาส่วนตัวของคนเลี้ยง
“กรณีฝรั่งเลี้ยงหมาหลังอาน แล้วนำมาปล่อยให้อยู่นอกบ้าน เพราะดื้อทำลายสิ่งของในบ้าน โดยไม่ให้อาหาร ถือว่ามีความผิดที่ทอดทิ้งสัตว์ไปให้พ้นภาระ มีความผิดตามมาตรา 23 แต่โทษของผู้กระทำผิดมีเพียงโทษปรับสูงสุดไม่เกิน 4 หมื่นบาท ซึ่งเมื่อขึ้นศาลจะมีโทษปรับเพียง 500-2,000 บาท”
แม้มีพระราชบัญญัติป้องกันการทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ ปี 2557 ระบุไว้ในมาตรา 23 ห้ามไม่ให้เจ้าของทอดทิ้งสัตว์ไปให้พ้นภาระ โดยมุ่งเน้นลงโทษเจ้าของสัตว์เป็นหลัก แต่ขณะนี้มีหลายกรณีที่ไม่ใช่เจ้าของพยายามนำหมาไปปล่อยนอกพื้นที่ของตัวเอง เช่น ผู้รับผิดชอบดูแลพื้นที่ในหมู่บ้าน เมื่อมีสุนัขจรจัดเข้ามาในพื้นที่ ได้จับไปปล่อยทิ้งที่อื่น ซึ่งกฎหมายเอาผิดโดยตรงไม่มี แต่ต้องนำกฎหมายทารุณกรรมสัตว์มาใช้เพื่อลงโทษแทน
สิ่งสำคัญที่จะแก้ปัญหาได้ หน่วยงานรัฐที่รับผิดชอบอย่างกรมปศุสัตว์จะต้องแจ้งความเอาผิดกับคนนำสุนัขมาทิ้ง ควรทำงานอย่างเข้มงวด เพราะสุนัขจรจัดที่มีเป็นล้านตัวทั่วประเทศในขณะนี้ เกิดจากการไม่บังคับใช้กฎหมายกับผู้กระทำผิด
ขณะที่คนส่วนใหญ่ยังไม่มีความรู้ทางกฎหมายว่าสามารถแจ้งความเอาผิดกับผู้ที่นำสุนัขมาทิ้งได้ และที่ผ่านมาการตามจับผู้ที่แอบนำสุนัขมาทิ้งค่อนข้างยาก เพราะมีการนำสุนัขใส่ถุงมาแอบทิ้ง หรือนำมาแอบปล่อยตอนกลางคืน แต่มีบางรายที่ตามจับได้ ตัวอย่างเช่น กล้องวงจรปิดของวัดจับเลขทะเบียนรถยนต์ของคนที่นำลูกสุนัข 9 ตัวมาทิ้งได้ โดยวัดได้โพสต์ภาพจากกล้องลงสื่อออนไลน์ แล้วระบุว่า ถ้าไม่มาเอาสุนัขคืนไปจะแจ้งความ ทำให้รุ่งขึ้นเจ้าของต้องมารับกลับไป
องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นต้องเป็นตัวหลักแก้ปัญหา
ตัวแทนฝ่ายกฎหมายของ มูลนิธิวอชด็อก ไทยแลนด์ กล่าวต่อว่า สถิติการช่วยเหลือสุนัขที่ถูกทิ้งเฉลี่ยเดือนละ 2-3 กรณี ส่วนใหญ่จะนำลูกสุนัขมาปล่อย แต่ถ้าไม่มีคนใจดีเข้าไปช่วยลูกสุนัขอาจถูกสุนัขเจ้าถิ่นกัด หรือถูกรถชนตาย ส่วนสถานที่การนำสุนัขมาทิ้งจะมีทั้งในวัดและข้างถนน
“กรณีหมาถูกทิ้งหากรอดมาจนโตเต็มที่ประมาณ 6 เดือน จะไปผสมพันธ์ุกับหมาจรจัดตัวอื่น แล้วออกลูกจนทำให้ปริมาณของหมาจรจัดในพื้นที่เพิ่มขึ้นอีกเท่าตัว”
สำหรับการแก้ปัญหาสุนัขจรจัดในต่างประเทศ จะมีกระบวนการนำสุนัขไปในสถานพักพิงประจำรัฐ หากยังหาผู้เลี้ยงใหม่ไม่ได้ก็ต้องนำไปกำจัด แต่สำหรับไทยไม่สามารถทำได้ เนื่องจากการขึ้นทะเบียนสุนัขจรจัด ทำหมัน และดูแลที่ศูนย์พักพิง เป็นหน้าที่ขององค์การบริหารส่วนท้องถิ่น โดยหลายแห่งอ้างว่าไม่สามารถทำได้ เนื่องจากขาดแคลนงบประมาณ
การช่วยเหลือสุนัขที่ถูกทอดทิ้ง หน่วยงานจะมีกระบวนการประกาศหาบ้านใหม่ ซึ่งส่วนใหญ่ไม่ค่อยมีผู้รับเลี้ยงต่อ หากสุนัขตัวนั้นเป็นสายพันธุ์ไทย ขณะเดียวกันคนที่มารับเลี้ยงต่อบางรายมีปัญหาทางจิต และนำไปแสวงหาผลประโยชน์ หรือทรมานจนเสียชีวิต
“ปัญหาหมาจรจัดไม่สามารถจัดการให้หมดไปได้ เพราะรัฐไม่ทำหน้าที่ของตัวเอง แต่ไปแก้ปัญหาแบบผิดๆ เช่น ปิดป้ายประกาศห้ามให้อาหารสัตว์ ซึ่งไม่มีกฎหมายอะไรเป็นข้อห้าม สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่าบางสิ่งควรทำ แต่หน่วยงานรัฐกลับไม่ทำหน้าที่ของตัวเอง”